Tijdens de projecten die we doen binnen de offshore en zware industrie, stellen de klanten van Expeditie Onderstroom veelal vragen die betrekking hebben op het gebied van veiligheid. Hoe zorg je ervoor dat mensen onveilige situaties vermijden, trouw hun persoonlijke beschermingsmiddelen dragen en veiligheidsinstructies opvolgen? Het is voor de veiligheidskundigen waar wij mee samenwerken binnen de bouw, industrie, scheepvaart en offshore vaak tenenkrommend hoeveel energie het kost om mensen te overtuigen om mee te doen aan veiligheidsprogramma’s. In dit artikel geven we de drie redenen waarom dit voortdurend een probleem is.. en niet zomaar verandert.

Het belang van veiligheid binnen de bouw en industrie is groot. Dat heeft alles te maken met het feit dat er onder omstandigheden wordt gewerkt die forse lichamelijke schade betrokkenen. Een val van hoogte, een stuk elektrisch gereedschap dat verkeerd wordt bediend, een object dat op iemand terecht komt; het is niet zo moeilijk om je iets voor te stellen bij een ongeval op een plaats waar gevaarlijke werkzaamheden worden verricht. Om die reden worden er talloze instructies gegeven en wordt er veel gewerkt met borden, barrieres, protocollen en lopen er zelfs continu mensen rond die fysiek toezicht houden. En dit allemaal om letsel bij de persoon die het werk doet te voorkomen. ‘Waarom is het zo lastig om mensen te overtuigen dat ze zichzelf moeten beschermen?’, is een veelgehoorde vraag.

Bij Expeditie Onderstroom zien wij gedrag van mensen als een beweging in drie fases.

1. Datgene wat klaar staat voordat gedrag tot stand komt. Wij noemen dat de ‘aanzet tot gedrag’.
2. Het gedrag zelf. In feite datgene wat je concreet van iemand verlangd en waar kunt nemen.
3. De consequentie op gedrag. Wij noemen dit het ‘gevolg’ op gedrag.

Als we ‘veilig’ gedrag op de werkplek verlangen, dan zeggen we dus eigenlijk dat iemand zich op een specifieke wijze behoort te gedragen. Wat we willen zien aan gedrag weten we over het algemeen heel goed. Het dragen van een bril, helm en veiligheidsschoenen bijvoorbeeld. Of jezelf met een valharnas beveiligen tegen een val van hoogte. Een gelaatscherm als je met een slijptol metaal bewerkt. Op punt 2, het gedrag zelf, zit het dus wel goed. Het is voldoende specifiek benoemd.

Op onderdeel 1, datgene wat we klaarzetten voordat gedrag tot stand komt, is over het algemeen ook veel geïnvesteerd. Een veiligheidsinstructie als je voor het eerst het terrein op komt, het aanreiken van persoonlijke beschermingsmiddelen zodat mensen zich ook daadwerkelijk veilig kunnen gedragen, het geven van toolbox talks over specifieke veiligheidsonderwerpen tijdens het werkproces, etc. Ook daar is voldoende over nagedacht.

De bouw en industrie weten heel goed onderdeel 1 en 2 uit te werken, maar toch ontstaat de intrinsieke houding omtrent veiligheid veelal niet bij medewerkers. Als je weg kijkt, gedragen ze zich onveilig. Waarom is dat?

We zijn in ons gedrag voor 80% vatbaar voor de consequenties die we ervaren op ons gedrag. Dit aspect, fase 3, weegt veel zwaarder dan datgene wat ons aangereikt wordt tijdens de eerste fase. Voor die onderdelen zijn we slechts voor 20% vatbaar. Als mensen zich niet houden aan veiligheidsvoorschriften, wil dat zeggen dat ze dus niet voldoende meerwaarde ervaren als ze het wel doen. Het levert ze niet voldoende op. Ook al vinden we vanuit de afdeling veiligheid of het management dat het toch logisch is dat medewerkers zichzelf tegen ongelukken beschermen, de medewerker zelf ervaart dit anders.

Want die bouwvakker of productiemedewerker heeft een opdracht. Hij moet zijn werk afkrijgen. Dat is het doel. Hij wordt daar voortdurend op aangesproken. Zeker in de olie- en gasindustrie is tijdig werken van groot belang. Ook binnen de bouw is het werken met deadlines niet ongebruikelijk. Medewerkers weten dat. Dus maken ze allemaal hun eigen afweging of al die veiligheidszaken hen helpen. De meerwaarde van onveilig werken, is dus over het algemeen lonender dan veilig werken. Hoe vervelend dat ook klinkt, het valt prima te verklaren.

We zijn zoals gezegd zeer gevoelig voor de consequenties die we ervaren. Binnen dat aspect consequenties, zijn drie factoren van belang. We ervaren liever positieve consequenties dan negatieve. We weten liever zeker dat we iets krijgen dan dat we een onzekere uitkomst ervaren en we krijgen de dingen die we ervaren liever nú, dan in de toekomst. De medewerker die zich niet houdt aan veiligheidsvoorschriften doet dat dus omdat..

1. Het werk zo snel mogelijk afkrijgen prettiger is (positief) dan extra tijd kwijt zijn aan veiligheidsissues (negatief);

2. Veilig werken draagt mógelijk (onzeker) bij aan mijn veiligheid. Nu doorwerken maakt mijn werk (zeker) sneller af;

3. Nú doorwerken loont meer dan je opmaken voor een ongeluk in de toekomst.

Het persoonlijke belang van de medewerker ligt dus helemaal niet per se bij zijn eigen veiligheid, ook al zou je logischerwijs denken van wel. Het afkrijgen van werkzaamheden wordt als belangrijker ervaren en daar komt het gedrag dan ook voornamelijk uit voort. De kunst is om omstandigheden te creëren die ervoor zorgen dat medewerkers het opvolgen van veiligheidsbeleid, aantrekkelijker vinden dan het negeren van veiligheidsvoorschriften. Expeditie Onderstroom ondersteunt bedrijven in de bouw en energiesector met het creëren van die omstandigheden.